Moh. Jumhur Hidayat; Ngabebenah TKISangkan Leuwih Boga Jatidiri

Moh. Jumhur Hidayat [Potrét/Ilustasi: rudi]

Nasib TKI, pangpangna paraTKW di luar negeri mémang moal laas jadi carita balaréa. Jutaan TKI, pangpangna TKW ka luar negeri, mémang mawa nasib nu béda-béda. Aya nu raharja aya ogé nu tunggara. Ceuk Kepala BNP2TKI, Moh. Jumhur Hidayat dina salasahiji paguneman di statsiun tipi nasional, nu tunggara terus diungkulan, atuh nu raharja mémang eta nu diharepkeun. “BNP2TKI keur ngajalankeun tugasna, bakal terus bebenah, sangkan nu digarawé ka luar negeri leuwih boga jati diri.  Pangpangna kitu, tangtu nu dibutuhkeun téh nu boga élmu pangaweruh,” saurna jinek.

Salila ieu, cek Jumhur Hidayat ngurus nasib TKI mémang rupa-rupa jeung loba rambat kamaléna. Pangpana kitu, wajar pami aya pihak-pihak nu terus ngiritik. Tapi nu leuwih penting, pihak BNP2TKI moal gimir, moal sieun ku pihak nu hayang untung ladang énténg. Inyana satékah polah bakal ngabebenah amanat nagara sangkan merjuangkeun nasib TKI nu leuwih boga martabat. Kawijakan-kawijakan nu mihak ka rayat leutik, pangpangna ngajurung para TKI nu leuwih raharja. Contona waé, ti mimiti indit nepi ka mulang deui. Pangpangna di waktu mulang, ceuk Jumhur, éta loba pihak nu nganaha-naha, pajar teu adil jeung loba ngamangpaatkeun. Padahal, ceuk Jumhur, écés pisan, upaya BNP2TKI kiwari lain bihari. Nu rék mulang gé, teu ieuh dipapaksa komo dimangpaatkeun mah. Malahmandar, loba TKI nu ngarasa sugema ku palayanan BNP2TKI. “Jinek, kiwari nu rék mulang, bisa jalur mandiri. Tapi sanajan kitu, angger sangkan salamet nepi ka lemburna, kapercayaan ka travel BNP2TKI, mémang jadi harepan paraTKI. Kituna téh, luyu jeung perjuangan BNP2TKI ogé, nu euweuh deui paniatan sangkan pamaréntah bisa nyaluyuan jeung méré perlindungan TKI nu matak nyugemakeun,” saurna.

Anapon loba nu teu panuju jeung ngiritik, éta mah wajar. Lantaran cek Jumhur, mémang ngurus nasib TKI nu jutaan, pasti mawa nasib nu béda-béda. Tapi, nu penting mah BNP2TKI bakal nyieun kawijakan nu mihak kana karaharjaan TKI, ogé bakal wani nyanghareupan pihak-pihak nu rék ngamangpaatkeun perjuangan TKI gawé di luar negeri. “Saperti calo-calo, saeutik ogé ulah dibéré lolongkrang keur ngalakukeun kajahatanana,” cek Jumhur nu katelah Kang Dance téh.***

Read more »

Nu Gedé di Lembur Batur

Seni angklung nanjeur di nagara-nagara deungeun 

    Seni angklung di Malaysia diajarkeun di sakola-sakola, Malaysia ogé ngayakeun pasanggiri angklung unggal taun. Kumaha di urang? Kitu deui urang Jepang bisa ngahirupkeun, ngamumulé  seni angklung. Teu anéh mun barudak sakola di Malaysia jeung Jepang motékar dina maénkeun angklung.

    Lain angklung waé nu di popohokeun ku urang Sunda, malah gamelan gé jadi asing keur generasi ngora mah. Nu anéh mah, kunaon seni ieu téh nanjeur di nagara-nagara deungeun. Urang-urang deungeun mupusti, ngamumulé ka seni urang. Malah sabalikna seni nu sorangan di tanggongan. Jadi mun loba kasenian uran nu diaku ku deungeun-dengeun, teu kudu ambek. Anggur urang introspéksi diri, na salila ieu urang merhatikeun kan banda sorangan? Cék para ahli mah, cenah krisis multidimensional kiwari téh kualatan bangsa urang geus teu ngupama jeung teu miroséa deui budayana sorangan. Ayeuna jati kasilih ku junti.

    Manggihan fakta nu pikaanéheun, di nagara Prancis salah sahiji nagara adi-daya dina widang tehnologi. Mun nilik kana sajarah jeung budaya mah teu apa patula-patalina jeung nagara Indonésia. Tapi anéhna bisa nempatkeun gamelan Sunda di tempat géngsi. Percaya atawa henteu Perancis kungsi ngabéwarakeun “Taun Gamelan 2002”. Ngarah gamelan nanjeur, pamarentah Prancis dina taun 2002/2003 milih musik gamelan jadi palajaran wajib di sakola-sakola.

    Musik gamelan mémang tempatna di oprea-oprea sandiwara, tongtonan-tontonan musik telepisi (saluran FR3) radio Prancis (France Culturea). Musik gamelan jadi musik instrumént di telepisi jeung radio di Prancis.

    Program musik gamelan di Prancis di mimitian di Musee d I home nu ayeuna sumebar ka Cite de I Musique, nyaéta komplek musik nu diwangun taun 1983 Pare de la Villette, kagiatan ieu di subsidi ku pamaréntah, waragadna kira-kira 16 milyar euro sataunna.

    Kitu deui di nagara Paman Sam, gamelan Sunda dipiwanoh ku para mahasiswa, atawa kalangan akademisi. Amerika Serikat mibanda 300 perangkat gamelan nu sumebar di sababaraha paguron. Jeung deui aya sakola husus nu neuleuman gamelan. Ti sajaba éta ogé USA ngirimkeun murid-murid pikeun neuleuman musik-musik tradisional ka Indonésia.

    Mr. Toni salah saurang donatur ti Hawai, ngabagikeun gamelan degung ka sababaraha paguron di Amerika Serikat, saperti paguron Pitsburgh, Georgia, Bates College, Cangon, Ohio, California. Malah Andrew dosén di Pitsburgh geus kabéngbat ku seni Sunda, cenah rék ngadegungkeun laras saléndro, pédah ari gamelan Jawa larasna salendro. Di Santa Cruz Univercity California, aya 120 mahasiswa ti rupa-rupa jurusan milu neuleuman gamelan Sunda. Malah Santa Cruz mah mindeng disebut “lemburn Sunda” pédah kuatna kana kasenian geus jadi Sunda. Nurutkeun para dosén, mahasiswa ti Barat datang ka Bandung pikeun neuleuman degung, “Ayeuna degung geus jadi perhatian urang Amerika, jeung degung ayeuna geus jauh ti urang Sunda.”

    Di Ustrali gamelan degung dipikaresep, malah Malbourne jeung Sydney mah geus aya grup degung. Di Ustrali néangan informasi ngeunaan kasundaan teu iyeuh susah, datang wéh cenah ka radio Bay di kota Byron Bay. Atawa bisa ngadatangan paguron-paguron luhur di Ustrali, informasi ngeunaan kasundaan lengkep pisan. Kitu deui néangan alat gamelan, di unggal paguron nyampak gamelan degung. Bandingkeun jeung di lembur sorangan, nyampak gamelan gé di gudang nu geus pacampur jeung barang-barang urut.

    Mun di tatar Sunda nu diajar degung téh réana ibu-ibu atawa gadis-gasid di lembur, di Ustralia nu diajar degung téh ti kalangan profesi saperti dokter, pangacara, akademisi, mahasiswa, pelajar. Pikeun urang Barat mah musik geus mangrupa kabutuhan. Teu paduli musik datangna ti nagara antarah barantah.

    Nu matak katajina, sikep deungeun-deungeun dina ngahargaan budaya urang, lain waé diajar neuleuman degung, wayang, tari sunda tapi ogé tambang Sunda. Maéstro tembang Sunda Euis Komariah di ulem ka sababaraha paguron di Amerika Serikat, bakat ku hayang pisan diajar tembang Sunda. Kajadian ieu asa can pernah di paguron di Indonésia.

    Ngan saukur di pirig ku kacapi indung,r incik, suling haleuang ibu Elis nepika tiasa nyirep panonton nu haladir, boh kalangan akademisi, pon kitu deui masarakat. Sanajan musik jeung tembang asing keur manéhna mah asing. Tapi musik tradisional ieu bisa nembres kana rasa nu universal. Malah ibu Elis ngadongéngkeun, aya istri di Sattle nepi ceurik balilihan. Bari pageuh nyepengan panangan ibu Elis, anjeuna nyarios, “Oh mam, my heart is broken.”

    Aya bungan pacampur jeung sedih, bungah pédah kasenian urang warisan karuhun bisa nanjeur di negri deungeun, sedih kunaon kasenian tradisional téh geus dipopohokeun ku urang Sundana sorangan. Kumaha mun isuk jaganing geto, dina buku sajarah aya hiji catetan nu nyebutkeun, Jawa Barat daérah nu sabagéan gedé dicicingan urang Sunda, beunghar ku budaya. Tapi kiwari geus euweuh dikieuna, lantaran urang Sundana geus teu resepeun kana budayana. Malah anak –incuna mun rék diajar neuleuman kasenian Sunda téh kudu ka Amerika Serikat, Ustrali, Eropa. Cag. ***

Read more »

‘Mitra Sunda’Ti Perth Australia keur Kamekaran Sunda

Silaturahmi “Mitra Sunda – Perth”, di Neil McDougall Park, Australia

    Dumuk di mancanagara, ka sarakan mah teu weléh tibelat. Nineung kana kaayaan lembur, sono ka dulur-dulur. Ngan, ku lantaran anggang, kapisahkeun ku jarak rébuan kilo méter, teu sing gampang nganteur katineung téh. Antukna, jorojoy aya kahayang, ngariung jeung dulur-dulur salembur, baraya sapangcikan rasa, saperti wargi-wargi Sunda di Perth, Australia Barat. Urang Sunda di dinya saterusna mah ngadegkeun paguyuban Mitra Sunda Perth Australia Barat nu aya di wewengkon Western Australia. 

    Mémang kitu ilaharna, samangsa-mangsa ngumpul gé, tepung jeung batur salembur gé lain saukur kabungah, tapi saterusna mah sok jadi dulur. Nu diobrolkeun gé museur kana kabiasaan-kabiasaan waktu di lembur sarakan Sunda kaasup dina masalah katuangan.

Pada Ngarojong

    Ceuk paribasa, ciri sabumi, cara sadésa. Urang Sunda gé ngarasa, boga ciri mandiri. Kituna téh sakumaha ogé nu jadi cukang lantaranan ngadegna Mitra Sunda Perth. Harita, mimitina waktu buka bersama, Bapa Suhendra – dosen di Universitas Pendidikan Indonesia, Bandung, ngaalpukahan ngarojong urang Sunda dimana wé sangkan ngarasa pentingna paguyuban keur mageuhkeun duduluran jeung papada urang lembur Sunda. Pangrojong kitu, ahirna loba nu ngabagéakeun deui ti wargi-wargi séjénna.

    Lantaran miang tina rasa duduluran, ahirna sapuk ngadegkeun paguyuban urang Sunda di Perth. Programna gé harita langsung ngumpulkeun data urang Sunda nu aya di Perth, boh nu asalna ti Jawa Barat boh nu Banten.

    Sababaraha kagiatan Mitra Sunda Perth di antarana ngayakeun silaturrahmi. Saperti harita, tanggal 16 Maret 2013, silaturahmi téh euyeub naker, lantaran di Perth waé, singhoréng loba urang Sunda, kaasup harita meunang pangbagéa ti Bapa Dede Syamsuri, Konjen KJRI (Konsulat Jenderal Republik Indonesia) Australia Barat. Dina biantarana, Pa Dede ngarojong pisan kana ngadegna “:Mitra Sunda – Perth” keur ngaraketkeun tali mimitran di antara warga Indonesia, hususna urang Sunda nu darumuk di Perth, umumna mah di wewengkon Australia Barat.

    Ieu pakumpulan “Mitra Sunda – Perth” ahirna manjangkeun lalakon. Anggotana gé jul-jol ti rupa-rupa profesi; aya mahasiswa, permanent residence (penduduk tetep lain warga nagara), ogé urang Sunda nu geus jadi warga nagara Australia tapi masih nineung tur micinta Ki Sunda. Anggota “Mitra Sunda – Perth” ogé lain saukur pituin urang Sunda, tapi ogé ti sababaraha urang “lembur batur” nu micinta Ki Sunda. Sababaraha program maneuhna, di antarana ngadegkeun media komunikasi anggota mailing list; olah raga, hususna maénbal jeung polibal; silih anjangan; piknik bareng; publikasi dina media massa; silih tukeur élmu mintonkeun seni Sunda, kasehatan, pendidikan, teknologi, wirausaha, jeung sajabana.

    Mekarna Mitra Sunda Perth loba nu ngarojong jeung gedé harepan. Kituna téh sangkan terus mekar jadi panyangreud tali silaturrahim jeung mageuhan katineung ka lemburna, tatar Pasundan.***

Read more »

Meungkeut Tali MimitranNgaliwatan Iket Sunda

Iket Sunda téh hasil karancagéan karuhun. Biasa  dipaké keur nututupan sirah.  Dijieun tina batik atawa lawon polos pasagi opat. 

Baheula, iket téh lain sakadar tutup sirah, tapi ogé keur nyingkahan rupa-rupa gangguan roh jahat.  Wangun jeung rupana  ngabogaan palsapah jeung harti anu mandiri. Kiwari iket mimiti loba diparaké deui boh ku para inohong boh ku masarakat biasa. Ilaharna barang-barang tradisional nu séjénna wangun segi opat dina iket sarta pola-pola atawa cara makéna tangtuna gé boga harti atawa palsapah luyu jeung modél iket nu dipakéna. Modél-modél iket kitu loba pisan di antarana saperti iket barangbang semplak, parékos, atawa porténg jsb.

Rupa-rupa iket diantarana waé nyaéta;

- Barangbang semplak, iket  ieu disebut barangbang (palapah kalapa).  Culana méh nutupan panon. Bagéan luhurna kabuka (kaciri rambut). Biasana iket modél ieu dipaké ku para jawara.
- Julang ngapak, wangun iket ieu saperti jangjang manuk nu keur hiber. Dipaké ku para sesepuh
- Kékéongan (di Banten sok disebut borongsong kéong), wangunna saperti kéong.
- Kuda ngencar, iket nu culana ditukang, ngampléh ka handap. Bagian tungtungna naék ka luhur.
- Maung heuay, wangun iket ieu saperti maung nu keur calangap.
- Parekos nangka, iket nu ieu kawilang basajan. Biasana dipaké ku masarakat umum.
- Porténg, iket culana aya di hareup jeung tungtung kaénna digulung ka tukang.
- Talingkup, iket culana ti mimiti tarang nepi ka nutupan sabeulah mata.

Abah Ilin Dasyah, kasepuhan kampung adat Cikondang nyebutkeun iket téh hartina  ‘sa-iket-an’, sabeungkeutan. Hartina, sabeungkeutan dina kahirupan sapopoe, kabijakan. Harti sacara fisik nyaéta nutup sirah tapi harti séjénna nyaéta nutupan jeung ngajaga sirah sacara batiniah (mustika na jero sirah). Di Kampung Adat Cikondang, henteu dibedakeun boh dina motif boh dina corak iket, Kuncén, kepala Adat, atawa  sesepuh bebas pikeun milih atawa maké iket nu mana waé, sarta euweuh iket husus dina prak-prakanana. Tapi dina pamakéanana  kudu luyu  jeung  wancina atawa waktuna. Saperti; kopéah dipaké dina wanci masamoan ka para tamu (umum), Iket dipaké dina wanci masamoan keur urusan adat saperti Sérén taun, Mitembeyan, tandur, dibuat, hajat solokan, hajat  paaralon, hajat lembur, jsb.

Distro Sunda

Dina ngamumule titinggal budaya karuhun rupa-rupa pisan cara nu dipaké dina mangsa kiwari. Salah sahijina aya Komunitas Iket Sunda. Éta komunitas téh diluluguan  ku Agus Roche. Tujuanana, ngamumulé jeung ngamasarakatkeun iket ka balaréa sarta meungkeut tali silaturahmi urang Sunda dimana waé ayana.

“Ngawitan kataji ku iket téh waktos nuju sering tepang sareng kang Oca (Roza Mintaredja), anjeuna salawasna teu weléh sok nganggé iket waé” ceuk Agus nétélakeun.

Ti dinya Agus Roche mimiti diajar nyieun iket-iket kasundaan sababaraha modél iket dicobaan, anu ngajarkeunana teh ibuna kang Roza. Nya ti harita pisan Agus mokalan nyieun iket anu gampang tur basajan. Dingaranan ‘iket praktis’, nyaéta iket nu geus dikaput jeung tinggal dipaké teu kudu dibeulat-beulit deui.

KIS atawa Komunitas Iket Sunda ngadeg ping 5 Nopember 2011. Éta komunitas geus remen ilubiung dina sababaraha kagiatan kasundaan. KIS milu  kagiatan Moka Jabar, Sosialisasi Iket Sunda, car free day kaasup kagiatan lembaga pamarentahan nu sipatna para pajabat nu rék maké iket, komunitas iket Sunda salawasna hadir pikeun sosialisasi jeung jadi “tukang ngiket” para pajabat saperti gubernur jeung wakil gubernur nu memang dina sababaraha kagiatan kudu maké iket Sunda.

“Malih mah dina sababaraha acara, sim kuring saparakanca kadang sok masihan heula pelatihan atanapi ngajarkeun heula kumaha cara ngadamel iket” ceuk ieu pupuhu Komunitas Iket Sunda.

Dina ngumpulkeun kaanggotaanana Komunitas Iket Sunda ngamangpaatkeun situs “jejaring sosial” facebook. “Alhamdulillah member KIS ayeuna tos dugi ka 1486 anggota, tapi teu sadaya anggota aktif da seueur ogé anu di luar Bandung” ceuk Agus ngécéskeun.

Ku ayana Komunitas Iket Sunda,  dipiharep bisa jadi panggeuing ka generasi ngora dina ngamumulé budaya lokal hususna iket Sunda.

“Upami urang amengan ka Bali, méh sadaya urang Bali ngaranggé iket adat. Tah, sim kuring gaduh emutan, piraku urang teu tiasa  ngamumule budaya Sunda, sapertos iket,” pokna deui.

Memang kiwari geus mimiti loba kaum rumaja nu maraké iket, boh dina unggal pagelaran atawa nu dipaké keur sapopoé. Ku ayana Komunitas Iket Sunda ieu dipiharep bisa ngamekarkeun tur ngamumulé budaya lokal.

Keur kahareupna Komunitas Iket Sunda boga udagan sangkan bisa ngadegkeun musieum nu lain ngan saukur mamérkeun rupa-rupa iket waé tapi jeung palsapah oge sajarahna.

“Mudah-mudahan aya pangrojong ti pamarentah kanggo udagan ieu” Agus pinuh harepan.

Kiwari ramé pisan ngaradeg distro-distro di Bandung nu ngajualan rupa-rupa baju jeung nu séjénna. Agus ngarasa hayang ogé boga distro tapi konsépna nu béda jeung distro séjén. Nya ahirna ngadegkeun distro Sunda, distro ieu mimitina ngadeg mawa konsep kasundaan tur hayang ngangkat umumna produk-produk kasundaan kaasup ngajual rupa-rupa jinis iket.

Tina sakitu lobana model jeung jinis iket. Agus Roche minangka ti Komunitas Iket Sunda ngabagi jadi 4 golongan iket, diantarana:

1. Iket Buhun, nyaéta iket nu biasa dipaké ku kampung adat.

2. Iket Rékaan nyaéta iket jieunan téa.

3. Iket Praktis nyaéta iket nu geus dikaput sarta praktis tinggal dipaké (biasana dipaké ku nu can ngarti jeung bisa cara nyieun iket)

4. Iket Wanoja Sunda nyaéta iket tina karémbong atawa sabangsana nu dipaké ku wanoja (ieu mah iket husus rékaan atawa jieunan Komunitas Iket Sunda).

Husus iket wanoja can pati mekar. Ku kituna, ceuk Agus,  butuh pangrojong ti para kasepuhan jeung para wanoja Sunda.

Nurutkeun Agus,  nu maraké iket téh lain ngan saukur maké wungkul, tapi dipiharep kahareupna kudu aya pangaruh kana pasipatanana, misalna, wanoh kana palsapahna.

“Ulah éra makéna, da éta téh salah sahiji cicirén budaya Sunda,” pokna.***

Read more »